Tokenomics, một từ ghép của “token” và “economics”, là thuật ngữ dùng để mô tả hệ thống kinh tế liên quan đến việc phát hành và quản lý token trong một mạng lưới tiền điện tử. Trong thời đại công nghệ Blockchain và các loại tiền điện tử phát triển nhanh chóng, Tokenomics đóng vai trò quan trọng trong việc xác định giá trị và chức năng của các token. Nó không chỉ ảnh hưởng đến nguồn cung và phân phối token mà còn tạo động lực cho cộng đồng tham gia vào mạng lưới.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm Tokenomics là gì, các thành phần chính của nó, vai trò trong hệ thống tiền điện tử và các mô hình phổ biến hiện nay. Ngoài ra, mình sẽ giúp chúng ta cũng sẽ xem xét những thách thức và triển vọng của Tokenomics trong tương lai.
Tokenomics là gì?
Tokenomics là thuật ngữ được sử dụng để chỉ hệ thống kinh tế xung quanh việc phát hành, quản lý và sử dụng các token trong một mạng lưới tiền điện tử hoặc hệ thống blockchain. Nó bao gồm các quy tắc, nguyên tắc và cơ chế được thiết kế để điều chỉnh hoạt động của token trong mạng lưới, bao gồm cung cấp, phân phối, giá trị và sự tăng trưởng của token.
Tokenomics có thể áp dụng cho các dự án tiền điện tử, đồng tiền mã hóa, hệ thống tài chính phi tập trung và các ứng dụng phi tập trung khác. Nó tập trung vào việc tạo ra một mô hình kinh tế hợp lý, bền vững và có lợi cho cộng đồng người dùng, đồng thời cung cấp động lực cho người dùng tham gia và đóng góp vào mạng lưới.
Tokenomics không chỉ liên quan đến các khía cạnh kinh tế, mà còn bao gồm các yếu tố kỹ thuật, xã hội và hành vi của cộng đồng. Nó có thể bao gồm các yếu tố như cung cấp và phân phối token, chính sách tiền tệ, quyền sở hữu và quyền lợi của người dùng, cơ chế bỏ phiếu và quyết định trong mạng lưới, cơ chế đốt token và các biện pháp an ninh.
Tokenomics đóng vai trò quan trọng trong việc xác định giá trị của token, độ hấp dẫn của mạng lưới và khả năng phát triển của dự án tiền điện tử. Qua việc thiết kế và triển khai một hệ thống Tokenomics hợp lý, người tạo ra dự án và cộng đồng người dùng có thể tạo ra một môi trường kinh doanh và tài chính hấp dẫn, khuyến khích sự tham gia và đóng góp của người dùng và đảm bảo sự ổn định và bền vững của mạng lưới.
Tầm quan trọng của Tokenomics
Tokenomics có tầm quan trọng như thế nào ? Tại sao chúng ta nên quan tâm đến Tokenomics?
Để hiểu tầm quan trọng này, hãy xem xét các thành phần tham gia trong cuộc chơi tài chính. Một cuộc chơi thông thường thường bao gồm:
- Nhóm phát triển và cố vấn dự án(Team & Advisors of Projects)
- Nhà đầu tư vòng gốc(Seed Round Investors)
- Nhà đầu tư bán riêng(Private Sale Investors).
- Sàn giao dịch(exchanges).
- Nhà tạo lập thị trường (những người quản lý và điều chỉnh giá cả trên thị trường).
- Nhà đầu tư cá nhân (những người tham gia thị trường với quy mô nhỏ).
- Airdrop và Bounty Hunters.
- Người đào tạo (Miners).
Trong số đó, chúng ta (nhà đầu tư nhỏ lẻ) tham gia cuộc chơi cùng với 5 thành phần đầu tiên. Chúng ta đầu tư vào các token, mà là sản phẩm của dự án và được bán với giá rất thấp cho nhà đầu tư ban đầu.
Ngoài ra, nếu một dự án không kiểm soát tốt việc cung ứng và phân phối token trên thị trường, giá trị của token có nguy cơ bị lạm phát. Điều này dẫn đến giảm giá trị của token, gây thiệt hại cho các nhà đầu tư và có thể dẫn đến sự rời bỏ dự án trước khi nó có thể phát triển thành công về mặt công nghệ và sản phẩm.
Do đó, việc hiểu cách token của dự án hoạt động, cung cấp và phân phối token như thế nào, cũng như số lượng và thời gian phân phối token là vô cùng quan trọng trong quá trình đưa ra quyết định đầu tư.
Nhận thức về Tokenomics giúp chúng ta đánh giá một dự án và hiểu rõ các yếu tố quan trọng như tính thanh khoản, giá trị và tiềm năng tăng trưởng của token. Điều này giúp chúng ta đưa ra quyết định đầu tư thông minh và giảm thiểu rủi ro.
Các loại coin/token trong Tokenomics
Coin và token là hai thuật ngữ phổ biến trong thị trường tiền điện tử, tuy nhiên nhiều người vẫn gặp khó khăn trong việc phân biệt hai khái niệm này. Dưới đây là một giải thích ngắn gọn:
Coin được sử dụng để chỉ các tài sản thuộc lớp Layer 1 của một blockchain. Đây là các tài sản tiền điện tử độc lập, có sẵn mạng riêng và chức năng chính là thực hiện giao dịch và lưu trữ giá trị. Ví dụ điển hình là ETH của Ethereum, BNB của Binance Smart Chain, SOL của Solana.
Trong khi đó, token được sử dụng để chỉ các tài sản được xây dựng trên một nền tảng blockchain sẵn có. Những tài sản này không phải là độc lập mà thay vào đó, chúng sử dụng cơ sở hạ tầng và chức năng của một blockchain sẵn có để tồn tại và hoạt động. Ví dụ, CAKE là token BEP-20 của Binance Smart Chain, UNI là token ERC-20 của Ethereum.
Tóm lại, coin và token là hai thuật ngữ để phân biệt các tài sản trong lĩnh vực tiền điện tử. Coin thường được sử dụng để chỉ các tài sản độc lập trên một lớp Layer 1, trong khi token thường được xây dựng và tồn tại trên một nền tảng blockchain sẵn có.
Các yếu tố tạo nên Tokenomics
Trong Tokenomics, có một số yếu tố quan trọng tạo nên hệ thống kinh tế của một token. Dưới đây là những yếu tố cơ bản:
1. Cung Coin/Token (Token Supply)
Mỗi token sẽ có ba loại cung:
– Cung lưu thông (Circulating Supply): Tổng số lượng token đang được giao dịch và lưu hành trên thị trường.
– Tổng cung (Total Supply): Tổng số lượng token đang lưu thông và đang bị khóa, không bao gồm số lượng bị đốt (burnt).
– Cung tối đa (Max Supply): Tổng cung tối đa mà một token có thể phát hành trên thị trường.
2. Vốn hoá thị trường và định giá tối đa (MarketCap & Fully Diluted Valuation)
– Vốn hoá thị trường (Market Capitalization): Đây là giá trị vốn hoá của dự án dựa trên số lượng token đang lưu thông trên thị trường tại một thời điểm nhất định. Công thức tính vốn hoá thị trường là:
Vốn hoá thị trường = Giá token (Token Price) x Cung lưu thông (Circulating Supply).
– Định giá tối đa (Fully Diluted Valuation – FDV): Đây là giá trị vốn hoá của dự án khi toàn bộ token trong tổng cung được phát hành. Công thức tính định giá tối đa là:
Định giá tối đa = Giá token (Token Price) x Tổng cung (Total Supply).
3. Token quản trị (Governance Token)
Trong mô hình quản trị trong lĩnh vực tiền điện tử, governance token được sử dụng để bỏ phiếu và tham gia vào việc ra quyết định quan trọng ảnh hưởng đến dự án. Chủ sở hữu của governance token có quyền tham gia vào quá trình ra quyết định và thể hiện sự ủng hộ hoặc không ủng hộ các đề xuất thay đổi trong hệ thống.
4. Phân bổ token (Token Allocation)
Mỗi dự án có sự phân bổ token khác nhau, ví dụ như phần trăm dành cho nhà sáng lập, nhà phát triển, quỹ đầu tư và nhà đầu tư khác. Cách phân bổ token này sẽ tùy thuộc vào mục đích và ứng dụng của token trong dự án.
Team
Token sẽ được phân bổ cho các thành viên phát triển dự án như Developer, Founders, Employees, Advisors, nhóm này thường được phân bổ từ 5% đến 20%.
Nếu phân bổ ít hơn 5%, họ sẽ thiếu động lực để phát triển dự án thành công lâu dài.
Tuy nhiên, cũng không nên phân bổ nhiều hơn 20% vì khi một nhóm giữ quá nhiều token, dự án có thể mất đi sự công bằng và cộng đồng không có động lực để giữ Token.
Foundation Reserve
Là phần dự trữ của dự án để phát triển sản phẩm và tính năng mới trong tương lai. Không có phần trăm phân bổ cụ thể, nhưng thường chiếm khoảng 20% – 40% tổng cung Token của dự án.
Liquidity Mining
Đây là phần phân bổ lớn nhất trong các dự án gần đây, đặc biệt là trong thời kỳ bùng nổ DeFi. Liquidity Mining là việc tạo ra Token để thưởng cho người dùng cung cấp thanh khoản cho các giao dịch DeFi.
Seed/Private/Public Sale
Tokens được phân bổ để bán nhằm huy động vốn cho dự án thông qua ba giai đoạn: Seed Sale, Private Sale và Public Sale.
Airdrop/Retroactive
Airdrop và phân phối ngược là cách các dự án thường sử dụng để tiếp cận và phân phối Token cho các nhà đầu tư.
5. Token Sale
Các dự án thường huy động vốn thông qua việc bán một lượng token của mình, tương tự như cách các công ty cổ phần bán cổ phiếu cho cổ đông và kèm theo thời gian lock cố định.
Trong những năm 2017-2018, các dự án thường bán số lượng token lớn cho các quỹ đầu tư và thời gian lock ngắn, dẫn đến việc sau khi được unlock, các quỹ đầu tư nhanh chóng bán ra với giá rẻ, ảnh hưởng đáng kể đến quá trình phát triển của dự án.
Vì vậy, trong thời gian gần đây, các dự án thường có xu hướng lock trong thời gian dài. Việc unlock từng phần giúp tránh sự sụt giá mạnh, đảm bảo sự ổn định và cho phép dự án phát triển một cách bền vững.
Tuy nhiên, một số dự án chọn hình thức Fair-launch, tức là mở bán công khai và không có sự ưu tiên cho bất kỳ nhà đầu tư nào.
Ưu điểm: Hình thức này tôn trọng tính công bằng cho các nhà đầu tư, giảm thiểu việc bán ra lớn và sự sụt giá mạnh.
Hạn chế: Dự án không nhận được hỗ trợ tài chính, marketing,… từ các quỹ đầu tư, và phải tự xây dựng hoàn toàn.
6. Token Use Case
Token use case đề cập đến các trường hợp mà token được sử dụng. Đây là một yếu tố quan trọng để đánh giá giá trị nội tại của một token.
Các token thường được sử dụng cho các mục đích như sau:
Trả phí giao dịch
Đối với các mạng lưới blockchain layer 1 và layer 2, validator (người xác thực) thực hiện việc xác minh và ghi dữ liệu lên sổ cái. Người dùng sẽ phải trả một phần phí giao dịch như một khoản tiền công cho các validator này. Ví dụ, giao dịch trên mạng Ethereum yêu cầu thanh toán bằng ETH.
Đối với các sàn giao dịch phi tập trung (DEX), số tiền phí giao dịch phụ thuộc vào dự án được phân chia giữa Nhà cung cấp thanh khoản và dự án để tiêu hủy (burn) hoặc sử dụng trong quỹ dự án.
Staking
Staking tương tự như việc gửi tiền tiết kiệm với lãi suất biến động. Điều này giúp dự án điều chỉnh số lượng token lưu thông trên thị trường, giảm sự lạm phát cho tài sản token của dự án.
Farming
Farming thường xuất hiện trong các giao thức tài chính phi tập trung (DeFi). Đây là cách để tạo ra nhu cầu sử dụng token. Thay vì chỉ giữ token một cách tĩnh lặng, người dùng có thể cung cấp thanh khoản và nhận phần thưởng. Phần thưởng có thể là token của giao thức đó hoặc một token khác có giá trị.
Ví dụ: Cung cấp thanh khoản cho PancakeSwap để nhận CAKE, BETA, CHESS,…
Governance
Các dự án phát triển với mục tiêu trở thành giao thức phi tập trung thường cho phép người nắm giữ token tham gia vào quy trình biểu quyết về các quyết định thay đổi và phát triển của dự án.
Các ứng dụng khác
Có các ứng dụng khác như giảm phí giao dịch trên giao thức như Cyclos, hoặc sử dụng token để phân cấp thành các tier, hoặc tham gia vào các vòng bán presale như Solanium, BSCPAD,…
Tất cả các yếu tố này cùng nhau tạo nên cấu trúc và quy tắc kinh tế của một token trong Tokenomics, và hiểu rõ về chúng giúp nhà đầu tư và người dùng đưa ra quyết định đúng đắn trong việc tham gia vào dự án tiền điện tử.
Lời kết
Tokenomics là thuật ngữ được sử dụng để mô tả cách mà một token hoạt động trong một hệ sinh thái tiền điện tử. Trong bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về các khía cạnh quan trọng của tokenomics các yếu tố như phân phối, cung cấp, sử dụng và quản lý token. Tokenomics quyết định cách token được tạo ra, phân phối và sử dụng nhằm tạo ra giá trị cho dự án. Bằng cách thiết kế và quản lý tokenomics một cách hiệu quả, dự án có thể tạo ra sự hấp dẫn cho nhà đầu tư và người dùng, thúc đẩy sự phát triển và bền vững của hệ sinh thái tiền điện tử.
Hiểu về tokenomics giúp người dùng đánh giá tiềm năng và rủi ro của một dự án và tham gia vào cộng đồng tiền điện tử một cách hiệu quả.
Hy vọng qua bài viết của mình các bạn sẽ có cái nhìn rõ ràng hơn về khái niệm Tokenomics là gì? Và sẽ có được thông tin hữu ích để phục vụ cho quá trình đầu tư của mình. Chúc các bạn thành công!
Xem thêm:
- OpenSea là gì? Hướng dẫn cách giao dịch chi tiết trên sàn OpenSea
