Sàn DEX (Decentralized Exchange) là gì?
Sàn DEX (Decentralized Exchange) là sàn giao dịch tiền điện tử phi tập trung, nơi các giao dịch diễn ra trực tiếp giữa người dùng qua mạng ngang hàng (P2P), không cần trung gian. DEX hoạt động dựa trên công nghệ blockchain và hợp đồng thông minh (smart contracts), giúp tăng cường bảo mật và minh bạch.
Tóm gọn lại, câu trả lời cho sàn DEX là gì? ngắn gọn như sau:
Là sàn mà các giao dịch tiền điện tử được diễn ra ngang hàng (P2P) trực tiếp giữa những người dùng với nhau trên nền tảng Blockchain, mà không thông qua bất cứ tổ chức trung gian nào.
Cách hoạt động của sàn giao dịch phi tập trung (DEX)
Các sổ lệnh trên chuỗi DEX
Sàn DEX sử dụng sổ lệnh trên chuỗi, với các nút mạng duy trì bản ghi của các đơn đặt hàng. Thợ đào xác nhận mỗi giao dịch, đảm bảo tính minh bạch và bảo mật.
Các sổ lệnh ngoài chuỗi
Khác với sổ lệnh trên chuỗi, sổ lệnh ngoài chuỗi giữ hồ sơ giao dịch trong một thực thể tập trung, sử dụng “người chuyển tiếp” để quản lý các đơn đặt hàng. Các sàn DEX này gần như phi tập trung nhưng vẫn có một số yếu tố tập trung. Ví dụ tiêu biểu là Binance DEX.
Những nhà tạo lập thị trường tự động (AMM)
Các nhà tạo lập thị trường tự động (AMM) trở nên phổ biến từ năm 2020, thúc đẩy sự bùng nổ của DeFi. AMM như Uniswap và PancakeSwap sử dụng hợp đồng thông minh để tạo nhóm thanh khoản tự động, giúp thực hiện các giao dịch dựa trên các thông số nhất định.
Có nhiều loại DEX khác nhau, phổ biến nhất là các lệnh được thực hiện trên chuỗi thông qua hợp đồng thông minh, nơi người dùng luôn giữ quyền giám sát tiền của họ.
Một số DEX hoạt động trên các chuỗi chéo, xử lý tài sản trên các blockchain riêng biệt như Ethereum hoặc Binance Chain, mở rộng khả năng giao dịch và tính linh hoạt.
So sánh sự khác biệt giữa sàn DEX và CEX
|
Tiêu chí |
Sàn DEX |
Sàn CEX |
| Tính bảo mật và an toàn có cao
|
Hệ thống bảo mật sàn DEX có độ an toàn hơn vì DEX không có 1 điểm tựa cụ thể giúp tạo cơ hội cho các hacker tấn công. Vì thế mà việc bị tấn công bởi hacker là không thể và việc sập sàn rất khó xảy ra.
|
Hệ thống bảo mật của CEX là hệ thống tập trung Mặc dù được trang bị những giải pháp tối ưu nhất. Nhưng tỷ lệ bị tấn công bởi các hacker là vẫn không thể tránh.
Nên, tài sản của bạn rất có thể bị mất trắng. Những sàn giao dịch (không tính sàn của Nhật hay Hàn Quốc) gần như không có các cam kết đưa ra về việc bồi thường tài sản bị mất những người tham gia. |
| Quyền kiểm soát quỹ
|
Tài sản được quản lí và kiểm soát trực tiếp của người dùng và các trader khác vì họ nắm giữ private key của ví. | Mọi giao dịch và tài sản của người dùng sẽ do sàn toàn quyền kiểm soát.
Sổ lệnh hay quyền lưu kí trên sàn sẽ được quản ly dưới quyền của dịch vụ giao dịch trung gian tức là sàn tập trung.
|
| Tính xác thực, chuẩn xác
|
Với công nghệ blockchain, DEX không thao túng hay can thiệp vào tài sản, vào các giao dịch bởi hệ thống minh bạch và công bằng mà công nghệ blockchain đem lại. | CEX có khả năng tạo các giao dịch giả mạo để làm giả các đồng coin, điều chỉnh xu hướng giao dịch để có lợi về mình hơn.
Vì thế sàn giao dịch tập trung vẫn hoàn toàn có khả năng thao túng hay sử dụng tài sản của người dùng. |
| Tính ẩn danh
|
DEX cho phép người dùng có thể thoải mái giao dịch ẩn danh mà không cần xác minh danh tính.
|
Giao dịch nặc danh để trao đổi trên sàn là rất khó. Bởi CEX bám sát những quy định của chính phủ về KYC và AML. |
| Phí giao dịch | Không tính phí hoặc phí rất thấp khi khớp lệnh trên blockchain. | Tính phí giao dịch. Mỗi sàn áp dụng một mức phí khác nhau. |
| Tốc độ giao dịch | Mất tối thiểu 15 giây để giao dịch được thực hiện. | Mỗi giao dịch sẽ mất trung bình 10 mili giây để thực hiện. |
| Sử dụng dễ dàng | Thao tác trên DEX có nhiều thao tác hơn, cần có nhiều thông tin kiến thức và kỹ năng hơn.
|
Thao tác đơn giản, thực hiện thao tác dễ dàng. |
Nhận xét tổng thể: Các sàn tập trung (CEX) không phải lúc nào cũng không an toàn, nhưng thực tế là nhiều sàn CEX đã bị tấn công bởi hacker, khiến người dùng mất niềm tin. DEX không phải là giải pháp thay thế hoàn hảo cho CEX, nhưng nó cung cấp một mô hình giao dịch nâng cấp, giúp các giao dịch diễn ra suôn sẻ và nhanh chóng hơn. Là nhà đầu tư, bạn cần cân nhắc, thận trọng, và thường xuyên cập nhật tính năng bảo mật để tránh rủi ro.
Ưu nhược điểm của Sàn DEX
Ưu điểm
- Không cần KYC: Không giống như CEX yêu cầu xác minh danh tính (KYC), DEX chỉ cần ví tiền điện tử, không yêu cầu thông tin cá nhân. Bạn có thể giao dịch mà không lo bị kiểm soát hay rủi ro đánh cắp thông tin.
- Bảo mật cao: Tài sản của người dùng trên DEX nằm trên blockchain, được bảo vệ bởi hàng triệu node trong mạng lưới, khó bị tấn công.
- Kiểm soát tài sản: DEX không truy cập vào quỹ của người dùng, giảm rủi ro tấn công mạng và can thiệp từ bên thứ ba. Giao dịch diễn ra ngang hàng qua hợp đồng thông minh, người dùng nắm quyền sở hữu tài sản.
- Ẩn danh: DEX cho phép ẩn danh, chỉ ghi nhận số lượng ví mà không biết thông tin cá nhân của người dùng.
- Nhiều token: Nhiều token mới chưa được niêm yết trên CEX có thể được giao dịch trên DEX. DEX cung cấp giải pháp giao dịch rẻ và an toàn hơn.
Nhược điểm
- Thiếu tính năng: DEX thiếu các công cụ như lệnh cắt lỗ, giao dịch ký quỹ, công cụ phân tích kỹ thuật và cho vay. Giao diện người dùng thường kém thân thiện và ít hỗ trợ tiền định danh. Để giao dịch, các bạn cần làm quen với những tiện ích mở rộng trình duyệt và smart contract – thường các giao diện ở đây sẽ kém thân thiện với người dùng
- Thanh khoản thấp: DEX chưa có tính thanh khoản cao như CEX, vì ít trader sử dụng.
- Giao dịch chậm: Lệnh trên DEX thực hiện on-chain trên blockchain, cần xác nhận từ nodes, khiến thời gian thực hiện giao dịch lâu hơn.
Sàn DEX và CEX đều có ưu và nhược điểm riêng. Lựa chọn sử dụng sàn nào phụ thuộc vào nhu cầu và chiến lược của mỗi nhà đầu tư.
Sàn (DEX) được dùng nhiều nhất hiện nay
Trên thị trường crypto hiện nay, mọi hệ sinh thái blockchain đều có các sàn AMM DEX. Dưới đây là một số sàn giao dịch phổ biến.
1. Uniswap
Uniswap là một giao thức tạo lập thị trường tự động (AMM) rất phổ biến, hoạt động trên blockchain Ethereum. Uniswap là giải pháp hiệu quả cho giao dịch Token ERC20, giúp giao dịch nhanh chóng mà không cần trung gian.
Từ năm 2018, Uniswap đã ra mắt ba phiên bản: V1, V2, và V3. V2 và V3 đều nằm trong top các sàn DEX có khối lượng giao dịch lớn trên Coingecko.
- Uniswap V2: Cho phép swap Token ERC20 nhanh chóng và không giới hạn thanh khoản.
- Uniswap V3: Tập trung vào thanh khoản, mang lại lợi ích cho cả người cung cấp và người dùng. Giảm phí giao dịch trên Ethereum nhờ các giải pháp Optimism.
2. 1inch
1inch là một DEX Aggregator Protocol, cho phép người dùng giao dịch Token với giá tốt nhất trên thị trường. 1inch kết hợp các sàn DEX khác, giúp người dùng hoán đổi, mua và bán nhiều loại tiền mã hóa với mức giá hấp dẫn và mức Slippage thấp.
1inch hoạt động trên các blockchain Polygon, Ethereum, và Binance Smart Chain, cho phép swap tất cả token ERC-20. Ngoài token 1INCH, sàn còn có Chi GasToken (CHI) giúp giảm phí giao dịch.
3. Pancakeswap
PancakeSwap là một sàn DEX với mô hình AMM, cho phép swap token BEP-20 trên Binance Smart Chain (BSC). PancakeSwap cung cấp lợi nhuận lớn khi tạo thanh khoản, farm, và staking.
PancakeSwap V2 có nhiều cải tiến so với phiên bản đầu tiên, như tập hợp lại các hợp đồng thông minh để cải thiện ưu đãi và giảm chi phí giao dịch. Hoạt động trên BSC giúp PancakeSwap giảm phí giao dịch và tăng tốc độ xử lý giao dịch so với Uniswap.
Tương lai hoạt động của sàn DEX
Tốc độ phát triển của DEX tạo ra nhiều thách thức cho các nhà quản lý thị trường và vấn đề pháp lý. Vấn đề pháp lý của DEX khá mơ hồ do tính ẩn danh và mâu thuẫn với yêu cầu của luật hiện hành.
Mỗi quốc gia có cách tiếp cận khác nhau. Ở Mỹ, luật pháp hiện hành được cố gắng áp dụng, trong khi Singapore tạo ra hệ thống quản lý mới. Tuy nhiên, quan điểm về DEX vẫn chưa rõ ràng ở nhiều nơi, và một số quốc gia hoàn toàn không điều chỉnh các nền tảng này.
Tương lai gần, các sàn DEX sẽ dần phù hợp hơn với tiềm năng của Web3. Lý tưởng về việc người dùng sẽ không cần tin vào bên thứ ba, mọi điều trên Internet sẽ hoàn toàn phi tập trung.
Hiện nay, hệ sinh thái DEX còn sơ khai, thiếu công cụ hỗ trợ và thanh khoản so với sàn tập trung. Nhưng các sàn DEX đang nỗ lực nâng cao trải nghiệm người dùng và xây dựng thêm nhiều trường hợp sử dụng. CZ, nhà sáng lập Binance, tin rằng DEX sẽ chiếm lĩnh thị trường của CEX trong tương lai.
DEX giải quyết nhiều vấn đề của sàn tập trung, cung cấp phương pháp giao dịch an toàn và bảo mật hơn. Công nghệ như Uniswap đã giúp chuyển đổi token ERC-20 nhanh chóng, nâng cao tầm vóc của DEX.
Lời kết
Trước khi đầu tư tiền điện tử, hãy tìm hiểu kỹ về sàn giao dịch phi tập trung (DEX). Sàn DEX là nơi an toàn để bảo vệ tài sản khỏi hacker, nhưng đòi hỏi kiến thức và kỹ năng. Nghiên cứu thông tin kỹ lưỡng để tránh sai lầm và chúc bạn thành công trong quyết định đầu tư tiền số!
Xem thêm:
- Sàn CEX là gì? Một số sàn giao dịch tập trung uy tín
- Bitcoin Halving là gì? Đầu tư Bitcoin nên biết về sự kiện Bitcoin halving
